بدرالدین بن محمدپهلوارویبدرالدین پهلواروی، از مشایخ طریقه قادریه هند می‌باشد. ۱ - حیاتدر ۱۲۶۸ در پهلواریِ ایالت بهار متولد شد. [۱]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۸۸، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹.
پدرش محمد شرف الدین (متوفی ۱۲۸۹) صوفی و شاعر (صاحبِ دیوان اشعار فارسی) بود و جدّش محمد هادی (متوفی ۱۲۷۱) نیز عالمِ علومِ عقلی و نقلی بود و از آثار او حاشیه فصوص الحکم در دست است. [۲]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۵۳ ـ ۵۴، پتنه ۱۴۱۰.
۲ - زادگاهپهلواری از دیرباز مرکز علم و عرفان بوده است و نیاکان بدرالدین، مخدوم شمس الدین جنید ثانی (متوفی ۱۰۷۲)، خانقاه جنیدیه و مخدوم مجیب ال لّه (متوفی ۱۱۹۱)، خانقاه مجیبیه را در آن‌جا بنیان نهادند. [۳]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۲۵، پتنه ۱۴۱۰.
همه مشایخ و اقطاب این خانقاه صاحبِ تألیفات عربی و فارسی بوده‌اند و آثار آنان در کتابخانه خانقاه مجیبیه موجود است.۳ - تحصیلاتبدرالدین نزد پدر و شیخ نعمت مجیب و مراد خود علی حبیب نصر به تحصیل پرداخت. [۴]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۸۸، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹.
در ۱۳۰۴ به حج رفت و در محضر علمای آن‌جا از جمله عبدالله صالح سناری، ابوحضیر مدنی، عبدالحق مهاجر مکّی، محمدبن علی حریری و محمدسعید مغربی کتب حدیث را خواند و پس از مراجعت به هند از طریق مکاتبه از چند دانشمند دیگر عرب، چون عبدالجلیل براده، عبدالحی کتانی، و سلیمان حبیب الله، سند و اجازه خواندن برخی متون را گرفت. [۵]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۵۵ ـ ۵۶، پتنه ۱۴۱۰.
۴ - ریاست خانقاهدر ۱۲۸۹ عمویش، فضل الله، او را به جانشینی خود در خانقاه جنیدیه منصوب کرد و در ۱۳۰۹ او رسماً عهده دار امور خانقاه شد و به تربیت مریدان پرداخت و طریقه خود را تا افغانستان رواج داد. در خانقاه او مکتوبات صدی مخدوم الملک شرف الدین احمدبن یحیی مَنْیَری، به زبان فارسی، رسماً تا سال‌ها تدریس می‌شد و اغلب مریدان او در آن شرکت می‌کردند. ۵ - لقبدر ۱۳۳۳ دولت انگلیس به سبب علم و فضلش به او لقب «شمس العلما» داد، اما بدرالدین هنگام جنگ جهانی اول در پی سازش انگلیس با عثمانی‌ها این لقب را پس داد و به نهضتهای احیای خلافتِ ترکیه و عدم همکاری با دولت انگلیس که در هند فعالیت داشتند، پیوست. [۶]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۸۹، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹.
[۷]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۵۶-۶۰، پتنه ۱۴۱۰.
در ۱۳۳۹ «امیر شریعت» ایالتهای بهار و اوریسه شد و در امور شرعی و اجتماعی و سیاسی به راهنمایی مسلمانان هند پرداخت. [۸]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۸۹، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹.
[۹]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۶۰، پتنه ۱۴۱۰.
۶ - وفاتبدرالدین در ۱۷ صفر ۱۳۴۳ در پهلواری درگذشت. ۷ - اوصافبه گفته عبدالحی حسنی [۱۰]
عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج۸، ص۸۹، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹.
او شیخِ کامل و صاحبِ اخلاق نیکو و دایم مشغول مطالعه بود.۸ - تألیفاتآثار او تماماً به اُردو و بدین شرح است: لمعات بدریه، مجموعه نامه‌های او که حکیم محمد شعیب نیّر در چندین جزو گردآورده و تاکنون پنج جزو از آن چاپ شده است. بیشتر این نامه‌ها درباره مسایل فقهی و اجتماعی مسلمانان هند است؛ بیان المعانی، در تفسیر قرآن (ناتمام)؛ تذکره انساب خاندان امیر عطاءالله (نسخه خطّی)؛ ردّ اعتراض عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب؛ رسالة طاعون؛ الوسیلة و التوسل و مجموعه اشعار [۱۱]
هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، ج۱، ص۶۲، پتنه ۱۴۱۰.
سه اثر اخیر چاپ شده است.۹ - فهرست منابع(۱) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، حیدرآباد دکن ۱۳۸۲-۱۴۱۰/۱۹۶۲-۱۹۸۹. (۲) هلال احمد قادری پهلواروی، سوانح حضرت مولانا سیّد شاه محمد امان الله قادری پهلواروی، پتنه ۱۴۱۰. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین بن محمدپهلواروی»، شماره۷۲۳. |